11 nov 20217 minuten om te lezen

Een slaapzak kiezen: dons of synthetisch?

Recent schreef ik een artikel over het interpreteren van de R-waarde van slaapmatjes en de temperatuurindicatie van je slaapzak. Voor slaapmatjes is het relatief simpel: hoe hoger de R-waarde, hoe beter geïsoleerd je van de grond zal liggen en dus hoe beter je zal slapen. Afhankelijk van het seizoen kies je dan voor een lagere (zomer) of hogere R-waarde (winter). Maar wat met slaapzakken? Welke slaapzak moet je kiezen in welke omstandigheden?

Slaapzakken komen er in twee soorten: met een donzen of met een synthetische vulling, soms ook met allebei. Wat de voor- en nadelen van beiden zijn en waar je op moet letten bij de aankoop behandel ik in dit artikel.

Dons

Een slaapzak met donzen vulling kenmerkt zich door zijn luchtigheid. Die ontstaat doordat er door het dons in de kamers binnenin de slaapzak lucht vastgehouden wordt. Uiteraard is die luchtigheid - in het Engels 'loft' - groter als er meer lucht vastgehouden wordt en is de warmte-isolatie beter. De kwaliteit van het dons wordt uitgedrukt in Fill Power (FP). Hoe groter dat getal, hoe meer loft het dons heeft en hoe beter de verhouding warmte/gewicht. 500 FP is van een lagere kwaliteit dan 900 FP.

Fill Power & Fill Weight

De Fill Power wordt bepaald door 1 ons (28,4 gram) dons in een cilinder met genormeerde afmetingen te steken en daar een licht gewicht (94,25 gram) op te leggen. Na een minuut wordt gekeken hoeveel kubieke duim ("cubic inch" of afgekort "cuin") het licht gecomprimeerde volume nog heeft. Een hoger volumegetal wil dus zeggen dat de kwaliteit van het dons beter is, maar wil daarom nog niet zeggen dat jouw slaapzak warmer zal zijn dan eentje met een lager getal. Alles hangt af van de Fill Weight of het vulgewicht, met andere woorden hoeveel dons van welke kwaliteit in de slaapzak verwerkt zit. 150 gram 800 FP dons is warmer dan 150 gram 700 FP dons. Bijgevolg kan er minder 800 FP-dons gebruikt worden om tot dezelfde comforttemperatuur van de slaapzak te komen.

Vergelijk even de gegevens in de tabel hieronder:

De twee slaapzakken van Cumulus hebben dezelfde temperatuurrating van -15°C (meer uitleg over de temperatuurratings van slaapzakken vind je in dit artikel). De Alaska is gevuld met 1100 gram van een 700 FP dons, terwijl de Teneqa 850 FP dons heeft. Omdat er minder 850 FP-dons nodig is om dezelfde comforttemperatuur te halen, wordt er zo 250 gram bespaard. Ook bij Sierra Designs zie je hetzelfde: gelijke comforttemperatuur, maar een verschillende Fill Power en vulgewicht. Van dons met een lagere FP heb je - logischerwijs - dus meer nodig om dezelfde warmte-isolatie te hebben als dons met een hoge FP.

Gewicht van de shell

Donsslaapzakken met zeer hoge fill-powerwaarden zullen vaak ook met lichtere stoffen gemaakt zijn, vermits deze slaapzakken in de eerste plaats door lichtgewichtwandelaars gebruikt worden. Meestal is die stof nylon. Een bekende nylon-merknaam is Pertex, dat op zijn beurt in verschillende varianten op de markt is (bvb Pertex Quantum, Pertex Shield, enz). In het eerder gegeven voorbeeld met de slaapzakken van Cumulus, de Alaska 1100 en de Teneqa 850, is het gewichtsverschil niet enkel te verklaren door de kwaliteit van het gebruikte dons. Ook de dikte van de stof draagt bij tot het gewicht. De Teneqa is gemaakt met Pertex Quantum met een gewicht van 29g per m² en een 15 denier. De Alaska is bijna dubbel zo zwaar met z'n 53g per m² en een 30 denier-stof.

Verhouding dons/veren

De verhouding tussen de hoeveelheid dons en veren in je slaapzak wordt weergegeven als bijvoorbeeld 90/10 of 95/5, waarbij het grootste getal het percentage dons voorstelt en het kleinste het percentage veren. Veren houden minder lucht vast dan dons dus hoe hoger het donspercentage hoe hoger de kwaliteit van het dons in de slaapzak.

Gans vs. Eend

Het grootste deel van de donzen slaapzakken maakt gebruikt van ganzendons, meestal uit Oost-Europa en dan vooral Polen. Eendendons is kleiner in omvang en kan dus minder lucht vangen dan ganzendons. 400 gram eendendons met 700 FP zal voor evenveel warmte zorgen als 400 gram ganzendons met 700 FP. Sowieso moet je rekening houden met de combinatie van fill power/fill weight. Eendendons komt niet boven de 800 FP uit, terwijl ganzendons tot 900-950 FP gaat maar de prijs dan ook navenant is.

Temperatuurratings

De temperaturen die door de fabrikant vermeld worden zijn soms gebaseerd op "ervaring", maar beter nog op de Europese norm. Let er op dat fabrikanten de neiging hebben om de "limit of comfort"-temperatuur op hun slaapzakken aan te duiden. Die waarde is niet dezelfde dan de comforttemperatuur. Meestal ligt dat zo'n 5-6 graden uit elkaar. In het eerder aangehaalde artikel leg ik de temperatuursindicatie van slaapzakken uitvoerig uit.

Voordelen van dons

Doordat dons zo luchtig is, kan het makkelijk gecomprimeerd worden tot een kleiner volume. Het is bovendien relatief licht in vergelijking met synthetische vezels en heeft dus een gunstigere verhouding warmte/gewicht. De warmste slaapzakken op de markt zijn sowieso de donzen. Als je goed zorg draagt voor je donzen slaapzak, dan kan deze een eeuwigheid meegaan.

Nadelen van dons

Eén van de grootste nadelen van dons is dat het makkelijk water of vochtigheid opneemt. Dan gaat het dons samenklitten tot propjes en gaat het warmte-isolerende vermogen van je slaapzak verloren. Je moet dan ook heel erg je best doen om je slaapzak in alle omstandigheden droog te houden als je 's nachts warm wil liggen. Want een donzen slaapzak goed drogen en de loft herstellen tijdens een trektocht is bijna onmogelijk. Fabrikanten, zoals o.a. Rab, behandelen de dons met waterafstotende producten, maar na enkele wasbeurten blijft daar niks meer van over. Ook de prijs van een donzen slaapzak is beduidend hoger dan die van een synthetische.

RDS = Responsible Down Standard

Fabrikanten doen hun uiterste best om te garanderen dat de dons van ganzen en eenden niet van levende dieren komt. Zowat alle merken gebruiken dons dat volgens de RDS gecertificeerd is. Je kan die slaapzakken herkennen aan het cirkelvormige logo met daarin een veer en de afkorting RDS.

Synthetisch

Ongeveer 60% van de slaapzakken op de markt zijn donzen. De resterende hebben een synthetische vulling. Dat kunnen twee soorten zijn: lange draden of korte vezels. De korte vezels zijn minder duurzaam en kunnen verschuiven waardoor de slaapzak aan warmte verliest. Echter is een slaapzak met korte vezels iets zachter en flexibeler en kan je hem makkelijker comprimeren dan die met lange vezels. De lange vezels zorgen voor meer loft en robuustheid.

Er zijn tientallen soorten synthetische vezels die ter isolatie gebruikt worden, zoals Polarloft, HTF Compact, Primaloft, Cloudloft, Supreme Microloft, TriFusion, Proloft,... en nog zo veel meer. Meestal zijn die op basis van polyester. De stoffen zijn vaak proprietair en worden dus door de fabrikant van de slaapzakken zelf ontwikkeld. De enige manier om deze slaapzakken te vergelijken is door de temperatuurratings naast elkaar te leggen. Je zou kunnen proberen om uit het vulgewicht af te leiden of een slaapzak voor warmere of koudere temperaturen gemaakt is. Zo heeft een synthetische slaapzak met een comforttemperatuur rond het vriespunt meestal zo'n 900 à 1200 gram vulgewicht. Maar dat is een erg nauwkeurige manier. Baseer je dus steeds op de EN-temperatuurratings.

Synthetische slaapzakken zijn zwaarder dan donzen en ook minder duurzaam. Daar staan wel tegenover dat ze je warm houden ook al zijn ze nat, ze drogen snel en zijn significant goedkoper. In natte weersomstandigheden of ergens waar je jouw slaapzak makkelijk nat kan maken, opteer je best voor dit soort slaapzakken. Anderzijds heb je voor slaapzakken die bijvoorbeeld bij -30°C gebruikt kunnen worden keuze uit zeer weinig modellen omdat ze snel minstens dubbel zoveel wegen dan hun donzen tegenhangers en dus erg onpraktisch zijn voor trektochten te voet.

Vergelijking Dons vs. Synthetisch

Dons+Synthetisch

Er is ook nog een derde soort vulling voor de slaapzak, namelijk eentje die uit dons en synthetische vezels bestaat. De dons wordt voor de bovenkant gebruikt en de synthetische vezels aan de onderkant, daar waar ze ondanks compressie toch warm houden. Deze slaapzakken zijn echter niet zo makkelijk te vinden. Eén van de merken die er maakt is Haglöfs.

Vorm

De vorm van de slaapzak heeft een impact op het totale gewicht van de slaapzak, maar evengoed op het warmende vermogen. Hoe dichter een slaapzak aansluit bij het lichaam, hoe beter. Zo wordt er door het lichaam minder warmte afgegeven om onnodige koude zones in de slaapzak op te warmen.

De meest voorkomende vorm is de 'mummy' (of mummie). Deze sluit nauw aan bij het hoofd en het hele lichaam, houdt de lichaamswarmte binnen de slaapzak en is het lichtste model. Een rechthoekige slaapzak mag dan wel meer plaats bieden, maar in koude omstandigheden is dit niet de ideale slaapzak. Er kan ook heel wat warmte ontsnappen langs de opening.

De tussenoplossing voor mensen die graag toch wat beenruimte hebben, is een semi-rechthoekige slaapzak. Deze heeft bijna het silhouet van de mummie, maar laat wat beweging onderin toe en weegt een fractie meer dan de mummy. Hoe dichter een slaapzak bij het lichaam aansluit, hoe beter.

Zorg ervoor dat de slaapzak aan de binnenkant van de ritssluiting ook een extra isolerende band, een tochtslurf, heeft zodat de koude niet langs de rits naar binnen kan en de warmte van daar naar buiten. Je zou versteld staan hoeveel warmte anders verloren gaat. Plaats tijdens een koude nacht maar eens je hand naast je ritssluiting en je weet waar ik het over heb.

Vrouwenmodellen van slaapzakken zijn ietsje korter dan de mannelijke versies en vaak ook warmer (meer isolatie). Als je klein van gestalte bent kan dat dus een oplossing zijn. Maar je zal er qua gewicht niet altijd voordeel bij hebben.

Combinatie matje/slaapzak

Het is niet de bedoeling om in koude omstandigheden een super warme slaapzak te hebben en dan een slecht isolerend matje te gebruiken. Als de R-waarde van je matje niet hoog genoeg is, dan gaat er onnodig veel lichaamswarmte via de grond verloren. Vergeet ook niet dat de vulling van je slaapzak onder jou platgedrukt wordt en daardoor minder effectief is dan boven jou. Slaap je bij -5°C op een matje met R-waarde 2.0 en heb je een slaapzak met een comforttemperatuur van -10°C, dan kan je het weleens koud gaan krijgen. Je moet dus naar de combinatie van slaapzak en slaapmatje, m.a.w. je slaapsysteem, kijken.