%20(7500%20%C3%97%201400px).png){kind=logo}
Het is intussen bijna 210 jaar geleden dat de Britten, Pruisen, Duitsers en Nederlanders hun krachten bundelden om Napoleon Bonaparte en zijn leger voor eens en voor altijd te verslaan. Op 18 juni 1815 kwamen de legers enkele kilometers ten zuiden van het gehucht Mont-Saint-Jean tegenover elkaar te staan. Wat later bekend zou worden als de Slag bij Waterloo, werd nog voorafgegaan door kleinere slagen die allemaal gewonnen werden door de Fransen.
Maar eerst over de naam. Neen, de Slag bij Waterloo werd niet uitgevochten op het grondgebied van de gelijknamige gemeente, maar in de naburige gemeenten Braine-l'Alleud (Eigenbrakel) en Lasne. Wel is het zo dat de geallieerde opperbevelhebber, de Hertog van Wellington, zijn hoofdkwartier vestigde in Waterloo. Van daaruit verstuurde Wellington berichten en hij vermeldde ook steevast Waterloo als locatie van het gevecht. Beeld je eens in dat we het nu over de Slag van Braine-l'Alleud hadden. Wat zou ABBA dan gezongen hebben op het Eurovisiesongfestival in 1974? "My, my, at Braine-l'Alleud, Napoleon did surrender ... Brai-Brai-Brai-Brai-Braine l'Alleud, finally facing my Braine-l'Alleud"?
De wandeling begint op de plek waar ooit een olm stond van waaruit Wellington de veldslag gadesloeg en leidde, op het kruispunt van de N5 en de Route du Lion. Op enkele meters kan je al een eerste monument spotten, dat voor Lieutenant-Colonel Alexander Gordon. De adjudant van Wellington overleefde de slag niet. Het hoogtepunt van de wandeling is ook meteen het symbool waarmee de meesten de Slag associëren, namelijk de Leeuw van Waterloo (gelegen in Braine-l'Alleud). De heuvel stond hier tijdens de slag niet en werd in 1826 opgeworpen op de plaats waar de Nederlandse kroonprins Willem (later koning Willem II) gewond zou zijn geraakt. De leeuw bovenop de Butte du Lion heeft zijn bek richting Frankrijk geopend. In 1832 werd het beeld beschadigd toen Franse troepen, die de Belgen te hulp wilden schieten, langs de heuvel oprukten naar Antwerpen.
Het Memorial Museum is een bezoek meer dan waard. Niet alleen krijg je er alle details over de slag, maar wordt ook de voorgeschiedenis, zoals de opmars van Napoleon na zijn vlucht van Elba, goed uitgelegd. De museumcollectie en de maquette aan de ingang doen de rest. Daarenboven is er het interessante 360°-panoramaschilderij. En als kers op de taart de beklimming van de heuvel met zijn 226 treden.
Van aan het museum voert een voetgangersweg door de velden naar de hoeve van Hougoumont. Op weg daarheen kom je twee gedenkstenen tegen. De eerste is voor Lieutenant Augustin Demulder, geboren in Nijvel, die in dienst van het Franse 5de regiment Kurassiers het leven liet op het slagveld. De volgende steen is voor een eenheid van de Britse artillerie die een aandeel had in het tegenhouden van de Franse cavalerie. De Franse maarschalk Ney probeerde laat in de namiddag om met zijn cavalerie de Britten te overrompelen. De redcoats reageerden door zogenaamde "carrés" te vormen met artillerie in het midden. Zonder de steun van infanterie waren de Franse cavaleriecharges gedoemd te mislukken, omdat een carré moeilijk doorbroken kan worden door de vele rijen soldaten met bajonetten.
Aan het volgende kruispunt, waar je een onverharde weg naar Hougoumont neemt, kom je ook aan de locatie waar Napoleon hoopte om met zijn Garde Impériale als laatste reserve het geallieerde centrum te breken. Die aanval startte omstreeks 19u30. Alles leek eerst goed te gaan voor de Fransen, want sommige Britse eenheden vluchtten. Maar dat was buiten de Nederlandse troepen gerekend. Nadat ze eerst hadden geprobeerd om de Fransen tot staan te brengen met artillerie, beval de Nederlandse generaal Chassé (koosnaam: Generaal Bajonet) zijn infanterie om met de bajonet de Franse flank te chargeren. Eerst vluchtten de Franse Kurassiers, waarna ook een regiment grenadiers op de loop ging. Vier regimenten Franse Chasseurs van de Garde Impériale raakten slaags met Britse artillerie en infanterie. Heel even waren de Chasseurs succesvol, maar een flankmanoeuvre door het 52ste Britse Infanterieregiment zorgde voor een bloedbad in beider rangen. De Garde Impériale hield het niet meer en moest wijken. "La Garde recule!" Dat was voor andere Franse eenheden het teken om ook te vluchten. Een deel van de Garde nam toevlucht in de hoeve van La Haie Sainte. Dit deel van de Slag duurde slecht drie kwartier.
De kasteelhoeve van Hougoumont was eveneens het toneel van een enorm bloedbad. Wellington wist voor de slag al dat drie hoeves van cruciaal belang zouden worden: Hougoumont in het westen, La Haie Sainte in het midden en La Papelotte in het oosten. Met die hoeves in handen had elke verdediger een belangrijk voordeel tegenover de tegenpartij. In Hougoumont hadden Britse Guards en enkele Duitse eenheden (Nassau en Hannover) postgevat. Omstreeks 10-11u openden de Fransen o.l.v. Jérôme Bonaparte de aanval tegen Hougoumont. De Franse brigadecommandant Bauduin kwam daarbij om het leven. Een Franse officier slaagde erin de poort van de hoeve open te breken, waarop de Fransen het hoeveterrein binnendrongen. Met behulp van de Scots en Coldstream Guards werd de poort weer gesloten en werden alle Fransen gedood. De slag om Hougoumont zou nog de hele dag duren, met verschillende aanvalsgolven van de Fransen. Tevergeefs. Napoleon liet zijn artillerie de hoeve in brand schieten. Van het eigenlijke hoevegebouw blijft nu bijna niets meer over. De kapel, schuur en het maison du jardinier staan wel nog overeind, net als een deel van de muur. Wandel zeker eens over het hoeveterrein. Niet alleen maakt ze deel uit van het museum, ook staan er monumenten voor de Britse en Franse gesneuvelden van Hougoumont. Ook interessant zijn de twee overeind gebleven kastanjebomen ten zuiden van de hoeve die nog steeds sporen van de strijd tonen.
Via een klein pad naast R0-autoweg en een holle weg bereik je de N5-weg bij La Belle Alliance. Aan de kruising staat de zogenaamde Aigle Blessé. Het monument herdenkt de laatste Franse carré tijdens de slag en voor de aftocht. De inauguratie van l'Aigle Blessé trok in 1904 zowaar meer dan 100.000 kijklustigen. Even verderop in de richting van de hoeve van La Belle Alliance bevindt zich de Colonne Victor Hugo. De beroemde Franse schrijver verbleef in 1861 twee maanden in Mont-Saint-Jean om de slagvelden te verkennen voor zijn boek Les Misérables. Daarin speelt de Slag bij Waterloo geen onbelangrijke rol. Tweehonderd meter na de kolom ter ere van Victor Hugo kom je aan de hoeve van La Belle Alliance. Er hangen twee herrinneringstafels tegen de gevel. De ene is voor de ontmoeting van Wellington en Blücher, de bevelhebber van de Pruisische troepen, na het gevecht. De andere, helemaal rechts op de gevel eert de medische diensten van het Franse leger. Bijna alle herdenkingsplaten voor het Franse Leger die je op deze wandeling tegenkomt werden vanaf de jaren 1990 geplaatst door een Frans-Belgische vereniging, de Association Franco-Européenne de Waterloo (AFEW), en de Fondation Napoléon.
Na de hoeve La Belle Alliance draaien we rechtsaf de gelijknamige straat in. Even verderop is er aan de rechterzijde een kleine trap omhoog. Van hieruit zou Napoleon zijn troepenbewegingen geobserveerd hebben. Aan de volgende kruising staat in het midden een gedenksteen voor de 5de Kurassiers waartoe de eerder genoemde 'Belg' Demulder behoorde. Vanuit deze positie zouden ze vertrokken zijn om de Britse carrés aan te vallen. We laten Plançenoit links liggen. Hoewel het er tot een bittere strijd tussen de Pruisen (onder von Bülow) en Fransen (onder Lobau). Die laatste kreeg ook steun van de Garde Impériale, maar zelfs dat mocht ondanks enkele successen niet baten. De Pruisen trokken met hevige verliezen aan het langste eind. Van de Garde Impériale bleef in Plançenoit amper iets over. Zij vochten, op enkele uitzonderingen na, allemaal tot de dood. Net voor het grote Monument des Prussiens ligt andermaal een kleiner monument, dit keer voor de Jeune Garde van de Garde Impériale o.l.v. Lieutenant-Général Duhesme. 's Namiddags hadden zij even Plançenoit kunnen veroveren na een bajonetaanval. Het Monument des Prussiens is gemaakt uit gietijzer en herdenkt de bijna 7000 gesneuvelde Pruisische soldaten. U kan al raden dat, net als de Leeuw van Waterloo, ook dit monument in 1832 werd beschadigd door Franse troepen.
Via een geasfalteerde veldweg gaat het naar wat nog rest van het kasteel van F(r)ichermont. Van het kasteel blijft een klein torentje over. De rest werd in de jaren '60 afgebroken. Verderop ligt het gehucht La Marache, waar je langs wandelt op weg naar La Papelotte. Je merkt dat het landschap hier minder ideaal is voor de typische veldslagen van weleer. La Papelotte ligt in de redelijk diep uitgesneden vallei van de Smohain, die behalve zompig ook nog verschillende hagen en bossen telde. De Franse Vierde Infanteriedivisie van Durutte kon zowel La Papelotte als de ernaast gelegen hoeve La Haie (niet te verwarren met La Haie Sainte langs de steenweg naar Brussel) innemen. Daarna kreeg het het Eerste Pruisische Korps van Von Zieten tegen zich en moest de posities opgeven. De hoeve van La Papelotte is tegenwoordig een paardenmanège.
Het parcours gaat verder naar het vroegere klooster van de dominicanessen van Fichermont. Het klooster verwierf wereldfaam door het zangtalent van één van de zusters: Jeanne Deckers. Als Soeur Sourire scoorde ze in de jaren 1960 met Dominique (bekijk op Youtube). Deckers pleegde in 1985 zelfmoord met haar vriendin Annie Pécher. Ze was depressief en zat diep in de schulden.
De weg die terug naar het beginpunt leidt passeert nog enkele Britse memorials. Niet verwondelijk als je weet dat het leger van Wellington aan de verhoogde rechterzijde van de weg had postgevat. Eén ervan is voor Thomas Picton, de bevelhebber van de 5de Divisie die er het leven liet. Je kan hier ook over het hele slagveld kijken. Via een korte omweg kan je aan de overzijde van de drukke N5 de hoeve van La Haie Sainte zien liggen. Makkelijker bereikbaar is het Monument des Hanovriens. De Hanoveranen dienden in het King's German Legion en verdedigden tijdens de slag de hoeve van La Haie Sainte. Afsluiten doe je aan het Monument des Belges. Hoewel België in 1815 nog niet bestond, zouden er verschillende eenheden uit de Zuidelijke Nederlanden aan het gevecht deelnemen in o.a. de 2de en 3de Nederlandse Divisie.
Net als elk jaar vindt rond de verjaardag van de Slag bij Waterloo een enorme reconstructie plaats. De volgende is op 28 en 29 juni 2025.
Gegevens wandeling:
Datum: Dinsdag 25 juni 2024
Startplaats: Bushalte Monument Gordon
Eindplaats: Bushalte Monument Gordon
Pad: Eigen Route
Afstand: 12,0 kilometer
Stijgingsmeters: 95m
Dalingsmeters: 95m
Bereikbaarheid: Bus (of Trein)
GPX: klik hier
Verhard - Onverhard: 66,5% - 33,5%
Alternatieve route: Wil je liever met de trein komen, dan kan dat. Het station van Braine-l'Alleud ligt op iets meer dan 2 kilometer. Via de Avenue Général Ruquoy, de Boulevard de l'Europe, de Avenue de la Bonne Fosse en de Route du Lion kom je dan aan het Memorial Museum en de Butte du Lion.
