%20(7500%20%C3%97%201400px).png){kind=logo}
De laatste tijd komt Brussel niet bepaald fraai in het nieuws. Doch de Belgische hoofdstad, de plaats waar ik geboren en getogen ben, is heus niet allemaal kommer en kwel. Brussel heeft heel wat moois te bieden én je hoeft er echt niet te vrezen voor je leven - wat sommigen jou ook proberen wijs te maken. Als fiere Brusselaar neem ik jou dan ook graag mee op sleeptouw op de GR12, die heel wat mooie plaatsen in het Brussels Gewest met elkaar verbindt. Voor een Brusselaar niks nieuws onder de zon, maar voor de mensen van buiten Brussel best een verrassend mooie wandeling, al heb ik natuurlijk een subjectieve kijk op de dingen.
Deze dagtocht brengt Sasha en mij van het Ossegempark, aan de rand van het Brussels Gewest, helemaal naar het stadscentrum. Onderweg verlaten we de GR ook even om nog enkele pareltjes te bezichtigen.
Met de tram arriveren we aan de halte Esplanade, net naast de site waar de wereldtentoonstellingen van 1935 en 1958 werden gehouden. We zitten meteen op de GR12 wanneer we de voetgangersbrug boven de A12-snelweg oversteken. Het Ossegempark is ons eerste doel, al krijgen we het Atomium meteen in het vizier wanneer we de gelijknamige laan indraaien. Het Ossegempark werd begin jaren 1930 ingericht in een oude steengroeve met het oog op de wereldtentoonstelling van 1935. Uit die tijd dateert ook de Eeuwfeestpaleis, dat velen misschien kennen van Autosalons en andere beurzen. De diepe kloven en heuvels in het park zijn getuigen van zijn geschiedenis als steengroeve. Het pad slingert langs de vijver en vervolgens komen we aan het Atomium. Ik denk dat het bouwwerk geen betoog meer hoeft. Indrukwekkend blijft het alleszins en een bezoek laat zeker een indruk na. Het uitzicht van de bovenste bal is grandioos en geregeld zijn er interessante tentoonstellingen.
Meteen daarna komen we in het weidse Park van Laken. Hier is plaats genoeg om een namiddag te verpozen op het uitgestrekte grasveld. Maar wij hebben alleen oog voor het smalle pad dat ons langs de Kattenberg leidt. Het toponiem heeft weinig met katten, maar alles met de ophoping van aarde (= "katte") te maken. Het kunstmatig gecreëerde valleitje werd voorzien van een vijver en een brugje. Uiteindelijk bereik je via een trap het Monument van de Dynastie. Het werd gebouwd ter ere van de eerste koning der Belgen: Leopold I. Van hieruit heb je ook een (beperkt) uitzicht over Brussel en het Koninklijk Paleis. De GR12 gaat verder langs de Sint-Annakapel (17de eeuw) en de gelijknamige fontein. Hier verlaten we de GR12 voor één van de mooiste parken van Brussel: de Tuinen van de Bloemist. De omweg meer dan waard. Daarna keren we op onze stappen terug, maar nemen de Medoristraat in plaats van de drukkere Sint-Annadreef. Zo passeren we aan de achterzijde van wat vroeger de Koninklijke Cadettenschool was, nu de Europese School nr 4.
De GR12 leidt ons naar de OLV-kerk van Laken en het bijhorende kerkhof van Laken. In de kerk bevindt zich de Koninlijke Crypte, waar alle Belgische koningen en koninginnen begraven liggen. De crypte is gratis toegankelijk, maar de mogelijkheden tot een bezoek zijn beperkt. De openingsdata kunnen hier geraadpleegd worden. Het kerkhof is ook een must. Verschillende familiegraven en monumenten zijn heuse bouwwerken. De ondergrondse grafgalerij is niet minder impressionant. Hier zijn de familiegraven van o.a. Emile Bockstael, burgemeester van Laken tot het bij de Stad Brussel werd gevoegd in 1921, en Joseph Poelaert, de architect achter o.m. de kerk van Laken, het Justitiepaleis en de Congreskolom. Aan de ingang van het kerkhof kan je een gratis gids vinden met wat meer uitleg. Ook aan de kinderen werd gedacht met een didactisch parcours. Éen van de bekendste kunstwerken op het kerkhof is het beeld "Le Penseur" (of "De Denker") van Auguste Rodin. Al gaat het hier om een afgietsel dat kunstverzamelaar Jef Dillen aankocht en na zijn dood op zijn graf liet plaatsen.
Volgende halte is het imposante oude gemeentehuis van Laken op het Emile Bockstaelplein. Hierna daal je af naar een mooi breed pad naast de spoorlijn en bereik je de terreinen van Thurn en Taxis, of Tour et Taxis in het Frans. Vroeger was hier een rangeerstation en lagen er opslagplaatsen. Nu hebben het oude - gerenoveerde - Koninklijk Pakhuis en de Gare Maritime een andere invulling gekregen. Zo is er het nieuwe museum World of Mind. De GR loopt door de Gare Maritime en het is echt een indrukwekkend gebouw. Je kan er terecht voor een hapje en een drankje, of anders kan je buiten aan een vijver genieten van een mooi uitzicht op de kantoorbuurt van Brussel, de Noordwijk, dat ook aan sneltempo verandert.
De Noordwijk is sinds kort bereikbaar via de Suzan Danielbrug, genoemd naar de Brusselse holebiactiviste die in België één van de voortrekkers van de beweging was. De brug over het kanaal Brussel-Charleroi is enkel voor voetgangers, fietsers en het openbaar vervoer toegankelijk. In de Noordwijk schiet nieuwbouw als paddenstoelen uit de grond. Zo moesten op de oostelijke kaai al verschillende oude loodsen plaats ruimen voor appartementsgebouwen. En wat verderop aan het Noordstation werden o.a. de WTC-gebouwen afgebroken ten voordele van een nieuwe kantoorgebouw voor de Vlaamse overheid.
Via de Albert II-laan, de Vooruitgangstraat en het Rogierplein komen we even verderop in de Kruidtuin. De oppervlakte van de van oorsprong botanische tuin verkleinde sinds zijn opening in 1829 drastisch. Eerst was er de bouw van de treintunnel van de Noord-Zuidverbinding, gevolgd door de Kleine Ring en de Sint-Lazaruslaan die het domein doormidden snijdt. Maar nu nog is het een prachtig stukje natuur en ondanks het geraas van auto's rondom een stedelijke oase van rust.
We klimmen naar het Barricadenplein, waar Victor Hugo van 1865 tot 1871 vertoefde. Omdat hij opriep om de Parijse Communards asiel te verlenen en zelf zijn huis voor hen openstelde, werd hij in mei 1871 het land uit gezet. We wandelen verder naar de Congreskolom door de Onze-Lieve-Vrouw-ter-Sneeuwwijk, ook bekend als Vrijheidswijk. Die laatste benaming is gelinkt aan de naam van het Vrijheidsplein. Ook de namen rondom het plein, zoals de Verenigings-, Omwentelings-, Voorlopig Bewind- en Congresstraat zijn een directe verwijzing naar de Belgische Revolutie van 1830. Bekend is dat er eind augustus 1830 onlusten uitbraken in Brussel tijdens de opvoering van het theaterstuk "De Stomme van Portici". Op dat ogenblik maakte België deel uit van het Koninkrijk der Nederlanden. De Nederlandse koning stuurde zijn troepen naar Brussel. Uiteindelijk zou het van 23 tot 27 september tot gevechten komen in en rond het Warandepark. De Brusselaars en vrijwilligers uit andere steden, zoals Luik, haalden het van het Nederlandse beroepsleger, dat zich terugtrok. Niet veel later, op 4 oktober 1830 werd de Belgische onafhankelijkheid uitgeroepen door het Voorlopig Bewind (met daarin namen zoals Rogier, Van de Weyer en de Mérode). Na verkiezingen kwam op 10 november 1830 het Nationaal Congres voor het eerst bijeen om een Grondwet op te stellen. Op 7 februari 1831 werd de Grondwet goedgekeurd die steunde op de pijlers van vrijheden van religie, pers, vereniging en onderwijs. Op 21 juli 1831 zou een Duitse prins, Leopold van Saksen-Coburg-Saalfeld de eed afleggen als eerste Koning der Belgen.
De hele geschiedenis van het ontstaan van België leest zich af op de Congreskolom, gebouwd tussen 1850 en 1859 naar plannen van Poelaert. Aan de voet van de Congreskolom ligt sinds 1922 de Onbekende Soldaat begraven. Een blinde veteraan van WOI koos op 10 november 1922 uit vijf stoffelijke overschotten van onbekende soldaten één "gelukkige". Die werd dan op 11 november - Wapenstilstandsdag - naar Brussel getransporteerd en met veel egards aan de voet van de Congreskolom begraven. Later volgden nog gedenktekens voor slachtoffers uit WO2 en latere conflicten. De Eeuwige Vlam werd in 1924 voor het eerst aangewakkerd.
De Congreskolom wordt geflankeerd door twee gebouwen die eveneens van de hand van Poelaert zijn. Aan de linkerzijde heeft o.m. de ambassade van Liechtenstein zich gevestigd. Het gebouw aan de rechterkant, waarin de Franstalige Haute Ecole Bruxelles-Brabant gehuisvest is, is in bedenkelijke staat. In vervlogen tijden had je vanaf het Congresplein een majestueuze trap die naar de Bas Fonds leidde. Zowel de wijk als de trap moesten eraan geloven toen de overheid besliste om de administratie van verschillende ministeries onder te brengen in het Rijksadministratief Centrum. Uiteindelijk bleken de vier gebouwen nog steeds te klein. Behalve de Financiëntoren, waar nog steeds de diensten van Financiën zitten, werden de gebouwen verlaten en geraakten ze in verval. In het gerenoveerde Arcadengebouw zit sinds enkele jaren de Federale Politie. Het Vesaliusgebouw kreeg wat kantoorruimte en appartementen. Het Esplanadegebouw werd midden jaren 2010 gesloopt. Vanop de esplanade heb je een uitzicht over Brussel.
Langs de De Lignestraat bereiken we de Sint-Michiels en Sint-Goedelekathedraal. Wat verderop draaien we de Beenhouwersstraat in. De smalle straat werd berucht omwille van de ronselmethodes van de restaurateurs. Op soms agressieve wijze werden tot de jaren 2000 klanten binnen gelokt. Over de kwaliteit en de prijzen heb ik het dan nog niet gehad. De goede restaurants zijn ook nu nog zeldzaam in de Beenhouwersstraat. Onderweg passeer je de Sint-Hubertusgalerijen. Hier is een bezoek aan boekhandel Tropismes in de Prinsengalerij de moeite. Een ander leuk adres is speelgoedwinkel The Grasshopper op de Grasmarkt, gelegen naast het gebouw van Toerisme Vlaanderen en Grote Routepaden.
En dan sta je ineens op het mooiste plein van de wereld: de Grote Markt. Niet te geloven dat dit tot een kleine 30 jaar geleden nog een openluchtparking was. Pas toen de Grote Markt UNESCO-werelderfgoed werd, ging de Grote Markt op slot voor auto's. Renovatiewerken gaven de gevels van de vele ambachtshuizen inmiddels nieuwe glans. In 1695 was het allemaal minder glamoureus, toen Brussel door de Franse troepen van Lodewijk XIV gebombardeerd werd. Onze contreien maakten toen deel uit van de Spaanse Nederlanden, die samen met andere landen in een oorlog tegen de Fransen verwikkeld waren. De Grote Markt en een groot deel van de stad gingen in vlammen op. De data op de vele gebouwen op het plein slaan dan ook op de wederopbouw.
Van de Grote Markt gaat het in één ruk verder naar Manneken Pis, het beroemde plassende ketje, op de hoek van de Stoof- en de Eikstraat. De toeristen verdringen er zich voor de beste foto van het standbeeldje. We wandelen de Eikstraat naar boven, naar een stukje van de 13de-eeuwse stadsmuur. Enkele jaren geleden stortte een deel van de muur in, mogelijk door verbouwingswerken aan de daarachter gelegen school. Aan de Keizerslaan heb je nog een overblijfsel van de omwalling: de Anneessenstoren. De GR loopt verder omhoog, nu naar de Grote en Kleine Zavel. De Grote Zavel is nog steeds een openluchtparking, maar heeft zoveel meer potentieel. Dan liever naar het gezellige parkje van de Kleine Zavel. Ooit was hier een kerkhof, maar dat verdween toen alle kerkhoven eind 18de eeuw verplicht buiten de stadsmuren moesten verhuizen. Het park is omzoomd door een hek met erbovenop standbeeldjes van 48 Brusselse ambachten van aleer. Achteraan in het park overheerst een fontein met daarop het standbeeld van de Graven van Egmont en Hoorn. De twee edelen werden door de Spaanse bezetter op 5 juni 1568 op de Grote Markt terechtgesteld voor hun verzet. De fontein is omgeven door de arduinen standbeelden van personen die in de zestiende eeuw tot de bekendheid van de Nederlanden hadden bijgedragen. Meteen in het oog springt Gerard Mercator, aan wie we de bekende mercatorprojectie te danken hebben. Voor wie het niet weet: dat is de meest gebruikte voorkomende manier om de aarde op een kaart af te beelden.
Via de Wolstraat, met zijn statige burgerwoningen, bereiken we het Egmontpark. Nog zo'n oase van rust in de drukte van de stad. Het ligt immers op het binnenterrein van een huizenblok. In de vroegere orangerie kan je terecht om iets te eten en te drinken. We verlaten het park via een klein, steil steegje naar de Grote Hertstraat, en komen dan via de Wolstraat aan Poelaertplein. Hier staat nog één van de meest bekende gebouwen van Brussel: het Justitiepaleis, ontworpen door Poelaert. Dat het 19de-eeuwse bouwwerk een tijdlang het grootste bouwwerk ter wereld was, is minder bekend dan het feit dat het Justitiepaleis al sinds 1984 in de stellingen staat voor renovatie. Ik ben in 1986 geboren, dus ik heb het gebouw nooit zonder zijn stellingen gekend. In elk geval werd voor de bouw van het Justitiepaleis een deel van de Marollen, de volkswijk, opgeofferd. Poelaert kreeg van de Marolliens de bijnaam "Skieven architek". Het werd ook een scheldwoord voor prutser of knoeier in het Brussels dialect. Voor het Justitiepaleis staan ook twee oorlogsmonumenten. Het ene is het Infanteriemonument dat gesneuvelde Belgische infanteristen uit beide wereldoorlogen herdenkt. Aan de andere kant van het plein staat het Brits oorlogsmonument dat de hulp van de Belgen aan Engelse krijgsgevangen in WO1 memoreert.
We verlaten het Poelaertplein na een laatste blik over Brussel. Je kan de helling naast het Justitiepaleis naar beneden wandelen of de lift nemen naar de Marollen. De GR vervolgt zijn weg op de Hoogstraat. Eén van de twee assen die dwars door de Marollen loopt. Je kan hier antiquairs, vintagekledingwinkels, bars en restaurants vinden. Wie zin heeft, kan even van de GR afwijken en via de Vossenstraat naar het Vossenplein wandelen. Daar vind dagelijks een rommelmarkt plaats. Bij ons werd vroeger vaak gezegd dat wie slecht hoorde, op zondag om 9u zijn oren kon laten uitspuiten door de brandweer op het Vossenplein. Tot begin jaren 80 was de brandweer in het gebouw aan de oostkant van het plein gekazerneerd.
Langs het de Hoogstraat komen we uiteindelijk vanzelf uit op de Hallepoort. Het is de enige stadspoort van de tweede stadsomwalling die nog overeind staat. Al werd het fantasierijke dakgedeelte er in de 19de eeuw aan toegevoegd. Tegenwoordig maakt het deel uit van de Koninklijke Musea voor Kunst en Geschiedenis. En je kan er naar het dak voor een uitzicht over Brussel.
Wij ronden onze wandeling hier af, maar wie wil kan nog verder wandelen op de GR12, want er is op hoofdstedelijk grondgebied nog veel te zien: het gemeentehuis van Sint-Gillis, het Dudenpark, de Coghensquare, de Crabbegatweg, het kerkhof van Dieweg en de Keyenbempt. Over dat gedeelte schreef ik in 2020, toen ik van de Sint-Michielskathedraal naar Woluwe stapte via de GR12 en GR512.
Gegevens wandeling:
Datum: Vrijdag 18 augustus 2023
Startplaats: Esplanade
Eindplaats: Hallepoort Pad: GR12
Afstand: 15,5 kilometer
Stijgingsmeters: 135m
Dalingsmeters: 161m
Bereikbaarheid: Openbaar vervoer Brussel (MIVB)
GPX: klik hier
Verhard - Onverhard: 79,4% - 20,6%
